Het Lam Gods geeft meer geheimen prijs

Aanzet voor het onderzoek was de ontdekking door Hélène Verougstraete, een kunsthistorica die zich specialiseerde in lijsten van 15de en 16de eeuwse kunst uit de Nederlanden. Zij ontdekte dat het opschrift op de eredoeken achter Johannes de Doper en Maria toch leesbaar waren.

Deze doeken zijn een knap staaltje van het vakmanschap van Van Eyck, omdat ze heel secuur vervaardigd werden met een speciale techniek om het nodige reliëf aan te brengen. Dit zorgde ervoor dat de stof levensecht leek, maar het aangebrachte reliëf bleek ook delicaat. Door beschadigingen en restauraties was de tekst lange tijd onleesbaar. De gedetailleerde beelden die door Art in Flanders duurzaam bewaard worden illustreren deze ontdekking.

Het lezen en ontcijferen van de tekens bleek geen eenvoudige opgave en er werd heel wat beeldmateriaal voor geraadpleegd. Op artinflanders.be vind je nu enkele honderden beelden van het werk, maar in het onderliggende archief worden nog veel meer beelden bewaard.

Het korte opschrift bevat zowel arabische cijfers, maar ook letters en een afkorting. Een deel van de tekst ontbreekt bovendien nog steeds volledig. Toch kan men uit wat er nu onthuld werd, opmaken dat het opschrift om een verwijzing gaat van Jan, de jongste Van Eyck die het werk voltooide, naar zijn overleden broer Hubert, die het werk was begonnen.

Wat de onthulling precies teweeg brengt, wordt in de publicatie van Hélène Verougstraete en Wim Verbaal helder uiteengezet. Hoewel nog heel wat vragen onbeantwoord blijven, versterkt de studie het pleidooi voor de toewijzing van de panelen van Maria en Johannes de Doper aan de jongste broer, Jan Van Eyck. 

Die toewijzing heeft dan ook zijn weerslag op de ontstaansgeschiedenis en initiële opzet van het werk. Was het Lam Gods zoals we het nu kennen ook het Lam Gods zoals dat werd besteld door Joos Vijd, of werden er in latere fases nog registers aan toegevoegd? En waar heeft Jan de penseel van zijn overleden broer precies overgenomen? Voor het hele verhaal kan je terecht in het themanummer van het tijdschrift Openbaar Kunstbezit Vlaanderen, waar je trouwens ook kan genieten van de detailopnames van Art in Flanders die de publicatie kleur en duiding geven.

Er wordt een schat aan beeldmateriaal van het Lam Gods bewaard door Art in Flanders: van wetenschappelijke fotografie gemaakt door het KIK tijdens de verschillende fases van de restauratie en de opnames van ClosertoVanEyck (the Getty Foundation), tot de gigapixelopnames door het Google Cultural Institute en de historische beelden uit WOII, gemaakt door The Monuments Men. Verder hebben we ook onze eigen opnames van voor en na de restauratie in ons archief. In totaal bewaren we vandaag 2.967 beelden van het Lam Gods. 

Art in Flanders is een initiatief van meemoo, Vlaams instituut voor het archief. Duurzame bewaring van beeldmateriaal behoort dus tot onze kerntaken. Dat beeldmateriaal wordt vaak gemaakt op ons eigen initiatief, op vraag, of het wordt aangeleverd door andere organisaties. Op ons platform brengen we alles samen en ontsluiten we het voor privé- of professioneel gebruik, volgens de afspraken die gemaakt zijn met de eigenaars van het beeldmateriaal.